قانون کپی رایت اهمیت زیادی دارد. منظور از اهمیت دادن به کپی رایت این است که برای یک اثر، تلاش و خلاقیت پدیدآورنده آن و زمانی که برای خلق آن اثر گذاشته شده است، احترام قائل شویم. در این مقاله با ما در موسسه ثبت شرکت و ثبت برند سفیر صلح همراه شوید تا با مفهوم کپی رایت، شرایط آن و اینکه چرا قانون کپی رایت در ایران وجود ندارد، آشنا شوید.
- نشر
- الگوبرداری
- اقتباس در شیوه بیان
- تکثیر
- پخش
- تولید مجدد اثر
- نمایش عمومی اثر
منظور این است که فقط شخصی که یک اثر را خلق کرده است می‌تواند از این حقوق استفاده کند. اشخاصی که به هر نحوی به این اثر دست پیدا می‌کنند، نمی‌توانند از این حقوق استفاده کنند. زمانی حمایت کپی رایت به طور خودکار به وجود می‌آید که آن اثر موجودیت پیدا کرده باشد.
معمولا آثاری مانند کتاب، شعر، یک اثر سمعی- بصری، موسیقی، نقاشی، عکس، اثر معماری و اثر فنی شامل حمایت کپی رایت می‌شوند. حتی قانون کپی رایت در اینستاگرام هم وجود دارد و افراد نمی‌توانند یک فیلم یا عکس را بدون اجازه صاحب پیج اینستاگرام اصلی یا صاحبین اثر در صفحه خود منتشر کند. اگر پدیدآورنده یک اثر بخواهد این حقوق انحصاری را به شخصی انتقال دهد، معمولا می‌تواند با انعقاد یک قرارداد این کار را انجام دهد.
قانون کپی رایت در دنیا : حمایت جهانی از یک اثر چگونه است؟
در جهان هیچ قانونی وجود ندارد که از حق کپی رایت یک اثر در سرتاسر جهان محافظت کند. فقط می‌توان به پیمان برن (سال 1886) اشاره کرد که قبل از این پیمان از هر اثری فقط در همان کشور خودش حمایت می‌شد؛ بر این اساس از یک اثر که پدیدآورنده آن شامل کشورهای عضو این پیمان هست، در همان کشورهای عضو محافظت می‌شود.
برای اینکه حمایت از طرف این کشورها برای یک اثر تحقق یابد، باید یک سری شرایط وجود داشته باشد:
- پدیدآورنده یک اثر باید یا تابعیت یکی از کشورهای عضو پیمان برن را داشته باشد یا باید برای بار اول اثر خود را در یکی از این کشورها منتشر کند؛ یا باید در یکی از این کشورها اقامت داشته باشد.
بر این اساس همه کشورهایی که عضو این اساسنامه هستند، باید در مقابل هر اثری که پدیدآورنده آن عضو یکی از این کشورها است، مانند آثار کشور خودشان عمل کنند. مثلاً اگر اثری از یک نویسنده انگلیسی، در یک کشور دیگر مانند فرانسه به هر دلیل به صورت غیرقانونی کپی شود، کشور فرانسه باید از حقوق آن نویسنده انگلیسی، مانند نویسنده‌ای فرانسوی حمایت کند.
در حال حاضر حدود 90 درصد کشورهای دنیا یعنی در واقع 165 کشور عضو این کنوانسیون هستند. تاریخ انقضای این اساسنامه برای هر شخص در همان سال‌های عمرش و تا 50 سال بعد از فوت او است.
بعد از اینکه پیمان برن طی سال‌ها چندین بار تجدیدنظر شد، در سال 1967 سازمان جهانی مالکیت فکری یا WIPO اداره آن را بر عهده گرفته است. باید گفت ایران هنوز عضو این کنوانسیون نشده است و به همین دلیل، از یک اثر پدیدآورنده ایرانی در خارج از کشور حمایت نمی‌شود.
کشورهای بدون قانون کپی رایت و ناقض این قانون
- اندونزی، کره‌جنوبی، کویت، پاکستان، عربستان سعودی، تایوان، تاجیکستان، ازبکستان، مالزی، فیلیپین
- برزیل، کانادا، کلمبیا، کاستاریکا، جمهوری دومنیکن، اکوادور، مکزیک، پرو،
- بلاروس، بلایز، بولیوی، مجارستان، گواتمالا، ایتالیا، جامائیکا، لیتوانی، لهستان، رومانی، ویتنام و پاراگوئه
آیا رعایت نکردن کپی رایت در ایران ضمانت اجرایی دارد؟
فعلا در ایران قانونی که به صورت یکپارچه برای عدم حق کپی رایت بیان کند وجود ندارد. معمولا قوانین متعددی وجود دارد که فقط برای مالکیت ادبی، هنری و حقوق مربوط به آن‌ها است. این قوانین در لایحه‌ی جامع به صورت یکپارچه به بحث نقض کپی رایت پرداخته است که البته آن هم هنوز به تصویب نرسیده است.
به طور مثال قانون کپی رایت موسیقی وجود ندارد و در این زمینه سخت‌گیری انجام نمی‌شود. حتی قانون کپی رایت نرم افزار در ایران وجود ندارد و بسیاری از سایت‌ها نرم‌افزارها را به رایگان در اختیار کابران قرار می‌دهند. تا چند سال پیش نیز قانون کپی رایت فیلم‌های سینمایی به طور جدی وجود نداشت و بسیاری از دستفروش‌ها سی دی های فیلم‌های سینمایی را با قیمت کم به فروش می‌رساندند. البته هنوز هم کانال‌های تلگرامی هستند که فیلم‌ها را به رایگان در دسترس همه قرار می‌دهند. اما قانون در مورد سایت‌ها سخت‌گیری‌هایی اعمال کرده است. البته قانون کپی رایت عکس وجود دارد و معمولا نام عکاسان در هر پلتفرمی عکس منتشر شود، عنوان می‌شود.
قانون حمایت حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان چگونه است؟
طبق قانون رعایت نکردن موارد زیر از سه ماه تا یک سال حبس تأدیبی به دنبال خواهد داشت:
- به کار بردن نام، عنوان و نشانه ویژه معرف یک اثر، برای یک اثری دیگر از همان نوع یا مانند آن (ماده ۱۷)
- هرگونه تغییر یا تحریف در اثرهای مورد حمایت این قانون و نشر آن (ماده ۱۹)
- عدم رعایت حق تکثیر، تجدید چاپ، نشر، بهره‌برداری و پخش یک اثر ترجمه
- تکثیر کتب و نشریات به همان زبان و همان چاپ به قصد فروش یا بهره‌برداری مادی بدون اجازه صاحب حق (از طریق عکس‌برداری، افست یا راه‌های شبیه)
- نسخه‌‌برداری، ضبط یا تکثیر آثار صوتی که روی صفحه، نوار یا هر ابزاری دیگر ضبط شده است بدون اجازه صاحبان، تولیدکنندگان انحصاری یا قائم‌مقام قانونی فروش
قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای
این قانون، حقوق مادی و معنوی پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای را مورد بررسی قرار داده است. این قانون، حق نشر، عرضه، اجرا و بهره‌برداری مادی و معنوی از نرم‌افزارهای رایانه‌ای را از حقوق انحصاری پدیدآورنده دانسته است.
ماده ۱۳ این قانون، ضمانت اجرای عدم رعایت کپی رایت را بررسی کرده است که جبران خسارت متضرر، از ۹۱ روز تا ۶ ماه حبس و شامل جزای نقدی از 10-50 میلیون می‌شود.
